Eisteddfod Ceredigion 2022: pwy yw’r cyn-enillwyr lleol?

Golygydd Golwg

Yn draddodiadol fe fyddai llenorion naill ai yn ysgrifennu rhyddiaith neu farddoniaeth a phrin fyddai’r enghreifftiau o ymaflyd â’r ddau, er nad oes unrhyw resymeg i hynny.

Nifer fechan sydd wedi bod yn llwyddiannus yn y prif gystadlaethau rhyddiaith a barddoniaeth yn yr Eisteddfod Genedlaethol, ond un o’r rhain yw’r newyddiadurwr o Lanwnnen a chyn-olygydd Golwg, Dylan Iorwerth. Pryddest er cof am ffrind iddo a enillodd iddo Goron Eisteddfod Llanelli a’r Cylch ar droad y ganrif. Y testun yn y flwyddyn 2000 oedd ‘Tywod’.

Yn Eisteddfod Eryri a’r Cyffiniau (2005) a gynhaliwyd yn y Faenol, cododd i hawlio’r Fedal Lenyddiaeth am ei gyfrol ‘Darnau’. Roedd 20 wedi cystadlu am y fedal y flwyddyn honno.

Yn Eisteddfod Bro Morgannwg, yn Llandŵ yn 2012 testun y Gadair oedd ‘Llanw’. Ac yno cyflawnodd ei goron driphlyg gyda’i awdl er cof am ei dad.

Mwy o enillwyr cadeiriau o Geredigion…

1948 – Penybont-ar-Ogwr – Dewi Emrys, ger Cei Newydd

1946 – Aberpennar – Geraint Bowen, ger Cei Newydd

1944 – Llandybie – D Lloyd Jenkins, Tregaron

1943 – Bangor – Dewi Emrys, ger Cei Newydd

1936 – Abergwaun – Simon B Jones, Cilie

1931 – Bangor – Gwenallt, Aberystwyth

1930 – Llanelli – Dewi Emrys, ger Cei Newydd

1929 – Lerpwl – Dewi Emrys, ger Cei Newydd

1926 – Abertawe – Gwenallt, Aberystwyth

1925 – Pwllheli – Dewi Morgan, Llandre

1923 – Yr Wyddgrug – Cledlyn Davies, Cwrtnewydd

1919 – Corwen, Cledlyn Davies, Cwrtnewydd

1915 – Bangor – T H Parry-Williams, Aberystwyth

1913 – Y Fenni – T J Thomas (Sarnicol), Bwlchygroes

1912 – Wrecsam – T H Parry-Williams, Aberystwyth

1909 – Llundain – T Gwynn Jones, Aberystwyth

1908 – Llangollen – J J Williams, Llandre

1906 – Caernarfon – J J Williams, Llandre

1902 – Bangor – T Gwynn Jones, Aberystwyth

MEDALAU LU I GEREDIGION! 

Y Fedal Ryddiaith

1946 Dafydd Jenkins, Y Nofel

1951 Islwyn Ffowc Elis, Cyn Oeri’r Gwaed

1974 Dafydd Ifans, Eira Gwyn yn Salmon

1976 Marged Pritchard, Nid Mudan mo’r mor

1977 R Gerallt Jones, Triptych

1979 R Gerallt Jones, Cafflogion

1985 Meg Elis, Cyn daw’r gaeaf

1993 Mihangel Morgan, Dirgel Ddyn

2005 Dylan Iorwerth, Darnau

2008 Mererid Hopwood, O Ran

2014 Lleucu Roberts, Saith Oes Efa

2016 Eurig Salisbury, Cai

2019 Rhiannon Ifans, Ingrid

2021 Lleucu Roberts, Y Stori Orau

TLWS Y DDRAMA

1969 John R Evans, Y Briodas Aur

1981 John R Evans, Brawd am Byth

2015 Wyn Mason, Rhith Gân

2017 Heiddwen Tomos, Milwr yn y Meddwl

AR EU PEN FO’R GORON!

1924 Pontypwl: Prosser Rhys, Atgof

1926 Abertawe: Dewi Emrys, Rhigymau’r Ffordd Fawr

1933 Wrecsam: Simon B Jones, Rownd yr Horn

1936 Abergwaun: David Jones, Blaenplwyf, Yr Anialwch

1937 Machynlleth: J M Edwards, Y Pentref

1941 Hen Golwyn: J M Edwards, Peiriannau

1944 Llandybie: J M Edwards, Yr Aradr

1955 Pwllheli: W J Gruffydd (Elerydd), Ffenestri

1960 Caerdydd: W J Gruffydd (Elerydd), Unigedd

1961 Rhos: L Haydn Lewis, Ffoadur

1966 Aberafan: Dafydd Jones, Ffair-rhos, Y Clawdd

1967 Y Bala: Eluned Phillips, Corlannau

1968 Y Barri: L Haydn Lewis, Meini

1977 Wrecsam: Donald Evans, Hil

1980 Dyffryn Lliw: Donald Evans, Lleisiau

1983 Ynys Môn: Eluned Phillips, Clymau

1984 Llanbed: John Roderick Rees, Llygaid

1985 Y Rhyl: John Roderick Rees, Glannau

1992 Aberystwyth: Cyril Jones, Cyfrannu

1996 Bro Dinefwr: Dafydd John Pritchard, Olwynion

1998 Bro Ogwr: Emyr Lewis, Rhyddid

2000 Llanelli: Dylan Iorwerth, Tywod

2003 Maldwyn: Mererid Hopwood, Gwreiddiau

2004 Casnewydd: Jason Walford Davies, Egni

2008 Caerydydd: Hywel M. Griffiths, Stryd Pleser

2009 Y Bala: Ceri Wyn Jones, Yn y Gwaed

Prifardd y dwbwl dwbwl

Ar raglen Dei Tomos nos Sul 27 Mawrth cafwyd sgwrs ddiddorol rhwng Dei Tomos a’r Prifardd Donald Evans, Talgarreg, unig Brifardd Dwbwl Dwbwl Ceredigion a dim ond un o dri, gyda’r Prifeirdd T H Parry-Williams ac Alan Llwyd, sydd wedi cyflawni’r gamp.

Enillodd ei Gadair a’i Goron gyntaf yn Eisteddfod Wrecsam a’r Cylch yn 1977. Y testun y flwyddyn hono oedd ‘Hil’ gyda ‘Llygredd’ yn destun y Gadair. O wrando ar ei sgwrs nos Sul sylweddolwyd y byddai’r ddau destun yma yn apelio’n fawr.

Ail-adroddodd y gamp yn Nyffryn Lliw yn 1980 pan enillodd y Goron ar y dydd Mawrth am ei Ddilyniant o Gerddi a’r Gadair ar y dydd Iau am gerdd ar y testun ‘Y Ffwrnais’. Roedd yn ymhyfrydu yn y ffaith fod y tri beirniad yn gytun ar bob achlysur.

Yn ystod y cyfnod clo mae wedi cyhoeddi tri llyfr gan gynnwys hunangofiant dan y teitl ‘Trydan’ a dwy gyfrol o farddoniaeth sef ‘Telynegu’r Canu Caeth’ a ‘Sonede Llafar’.

Rhuban Glas Offerynnol 

Dan 16 oed

2012 Nest Jenkins (telyn)

2013 Mared Pugh Evans (telyn)

16-19 oed

1978 Gwawr Owen (piano)

Dwy Gadair ac un Goron i Ceri

Enillodd Ceri Wyn Jones ei Gadair Genedlaethol gyntaf yn Eisteddfod Meirion a’r Cyffiniau yn 1997 am ei Awdl ‘Gwaddol’.

Ail-adroddodd y gamp yn Eisteddfod Sir Gâr (2014) pan enillodd y Gadair am Awdl ar y testun ‘Lloches’.

Rhwng y ddwy enillodd Goron eisteddfod Maldwyn a’r Cyffiniau a gynhaliwyd yn Y Bala yn 2009 gyda’i bryddest ‘Yn y Gwaed’.

Medal Syr T H Parry Williams

1980 Marie James, Llangeitho

2019 Falyri Jenkins, Talybont

Diolch i di-enw am anfon rhestr faith o enillwyr cadeiriau o Geredigion.

Fyddech chi’n credu bod cymaint â hyn o Gardis yn go-lew am farddoni?!

2021 – Eisteddfod AmGen – Gwenallt Llwyd Ifan, Tal-y-bont

2015 – Maldwyn a’r Gororau – Hywel Griffiths, Aberystwyth

2014 – Sir Gâr – Ceri Wyn Jones, Aberteifi

2012 – Bro Morgannwg – Dylan Iorwerth, Llanwnnen

2004 – Casnewydd a’r cylch – Huw Meirion Edwards, Llandre

1999 – Ynys Môn – Gwenallt Llwyd Ifan, Tal-y-bont

1997 – Meirion a’r Cyffiniau – Ceri Wyn Jones, Aberteifi

1994 – Nedd a’r cyffiniau – Emyr Lewis

1992 – Ceredigion (Aberystwyth) – Idris Reynolds, Brynhoffnant

1989 – Dyffryn Conwy – Idris Reynolds, Brynhoffnant

1980 – Dyffryn Lliw – Donald Evans, Talgarreg

1977 – Wrecsam a’r cylch – Donald Evans, Talgarreg

1966 – Aberafan a’r cylch – Dic jones, Blaenannerch

1959 – Caernarfon a Dosbarth Gwyrfai – T Llew Jones, Coed-y-bryn

1958 – Glyn Ebwy a’r cylch – T Llew Jones, Coed-y-bryn

1955 – Pwllheli a’r cylch – G Ceri Jones, Rhydlewis

ac mae ’na fwy…